‘Als je een schuldgevoel hebt, dan moet je een briefje pakken en daar “schuldgevoel” op schrijven. Dan koop je een prullenbak bij de Hema en gooi je het briefje erin. Weg schuldgevoel!’
Dat zei mijn docent theateranalyse een keer tijdens college. Nee, ik weet ook niet meer wat de relevantie ervan was. Waar het om gaat, is dat er zoiets bestaat als een schuldgevoel. Maar waarom? Wat voor doel heeft het of heeft het überhaupt geen zin om je schuldig te voelen?
Als je een schuldgevoel hebt, dan ben je ergens schuldig aan, toch? Zo logisch is het echter niet. De vraag is: wie bepaalt of iemand schuldig is? Ben jij dat zelf of degene die je denkt onrecht aan te hebben gedaan? En wat is de grens, wanneer zou je je wel schuldig moeten voelen en wanneer niet?
Soms voelen mensen zich schuldig zonder dat daar een goede reden voor is of zonder dat iemand ze iets verwijt. Een voorbeeld: Ouders kunnen zich schuldig voelen dat ze te weinig tijd aan hun kinderen besteden, terwijl die kinderen daar misschien niet eens mee zitten. Vaak zijn de mensen die zich de hele tijd schuldig voelen, erg onzeker over zichzelf. Ze houden zich te veel bezig met wat andere mensen van hen denken en voelen zich schuldig zonder reden.
Ik denk zelf dat het schuldgevoel een teken is van zelfinzicht en de wil om jezelf te verbeteren. Je ziet in dat je iets verkeerds hebt gedaan en wilt dat ook goed maken (excuses aanbieden). Als je bovendien aan de ander kenbaar maakt dat je een schuldgevoel hebt, dan zal die ander ook eerder geneigd zijn je excuses te accepteren.
Schuldgevoel is niet per definitie slecht. Het is een teken van altruïsme, maar soms slaan mensen er te ver in door. In dat geval zou ik doen wat mijn docent al zei: weg ermee!